TAJUK: KAJIAN KES: MISI PENGAMAN DI AFGHANISTAN (UNAMA)
PENULIS: Sahrizal
Adzhar Mohd Tahir, Muhd Akmal Mazlan, Hasniza Zaidi, Muhammad Zakwan Abd Ghani,
Imran Bin Azemi, Ummi Mariam Abdullah, Nor Amalina Ariffin, Siti Azhura Razali,
Nur Syaza Dahlia Shuib, Siti Hawa Mas’ud
PENILAI: Lt Kol Noor Akmar Bin Mohd
Noor (B)
Afghanistan merupakan negara yang mempunyai
kedudukan yang agak stategik kerana berada di persimpangan Asia Tengah. Selain
itu,kedudukan Afghanistan yang menjadi jiran kepada kuasa besat seperti China
dan India juga membuatkan negara tersebut sebagai tempat yang agak strategik
kepada Amerika Syarikat untuk memantau aktiviti ketenteraan oleh negara China. Keadaan bentuk muka bumi Afghanistan adalah
padang pasir dan kering kontang. Penduduk di negara ini menjana sumber ekonomi
mereka dengan cara penternakan untuk mendapatkan sumber protin.
Peta 1; Afghanistan
Sejak dahulu lagi negara Afghanistan telah lama
digunakan sebagai medan untuk peperangan kerana kedudukanya yang strategik oleh
kuasa besar daripada luar, hal ini adalah disebabkan kedudukan geografi negara
tersebut yang berada di antara Timur Tengah, Asia Tengah dan Asia Selatan.
Selain itu, terdapat banyak peperangan yang berlaku
melibatkan negara Afghanistan. Pada 11 Septerber 2001, di mana peristiwa World Trade Center (WTC) telah di
langgar oleh kapal terbang yang di rampas oleh kumpulan pengganas. Peristiwa
tersebut menjadi faktor besar yang mengubah sejarah negara tersebut kerana
Amerika menuduh tindakan tersebut telah di lancarkan oleh kumpulan pengganas Al
– Qaeda yang berpusat di Afghanistan. Selain itu, ketua kumpulan terbabit iaitu
Osama Bin Laden juga di katakana menjadikan Afghanistan sebagai tempat
pesembunyiaan beliau. Afghanistan juga turut di tuduh sebagai negara yang
menjadi pusat latihan dan pengeluar pengganas. Hal ini membuatkan negara
tersebut menjadi sasaran kepada serangan yang di lancarkan oleh Amerika.
Kesan akibat daripada peperangan tersebut telah
menyebabkan kemusnahan yang sangat besar terhadap infrasuktur negara tersebut.
Banyak rumah, bangunan kerajaan, jalan raya musnah akibat daripada kesan bom
yang di gunakan untuk membunuh kumpulan Al – Qaeda ini. Selain itu, punca
ekonomi rakyat juga tergangu di samping keadaan politik di negara tersebut
begitu tidak stabil. Akibat daripada kesan perang tersebut, pada Disember 2001,
satu persidangan telah di atur oleh pemimpin Afghanistan yang di kenali sebagai
Persidangan Bonn yang mana persidangan ini bermatlamat untuk membina kembali
negara dan kerajaan negara meraka.
Oleh kerana pada masa tersebut kerajaan Afghanistan
di kuasai oleh kumpulan Talibat dan mereka tidak mempunyai kerajaan yang sah
selepas jatuhnya Taliban, maka satu organisasi yang di kenali sebagai Pihak
Peralihan Afghanistan (ATA) telah di wujudkan sementara menunggu kerajaan baru
di tubuhkan. Persidangan ini membawa kepada perbincangan mengenai menghantar
satu pasukan PBB untuk menstabilkan dan menyokong peralihan yang di rancang
tersebut.
Atas pemintaan kerajaan sementara Afghanistan tersebut
untuk mewujudkan satu misi bantuan di negara mereka, Majlis Keselamatan
mengundi untuk mewujudkan Misi Bantuan Bangsa-Bangsa Bersatu di Afghanistan
(UNAMA) Mac 2002. Misi ini di tubuhkan atas permintaan kerajaan negera untuk
membantu rakyatnya dalam membangunkan semula negara Afghanistan yang telah mengalami
kemusnahan teruk akibat perang. Selain itu, misi ini juga adalah untuk membantu
rakyatnya seperti bantuan perubatan, kesihatan, trauma dan lain- lain. Persidangan
Bonn juga membawa kepada penubuhan Pasukan Bantuan Keselamatan Antarabangsa
(ISAF) yang pada asalnya diberi mandat oleh Majlis Keselamatan.
BAGAIMANA PERMASALAHAN DI AFGAHANISTAN BERMULA?
Sebelum memahami kepentingan misi PBB di
Afghanistan, seharusnya mengetahui masalah yang berlaku di Afghanistan itu
sendiri daripada sejarah bermulanya Afghanistan menjadi ahli kepada PBB.
Afghanistan mula muncul pada lewat abad ke-18. Pada abad ke-19, Afgahnistan
dibawah dua koloni iaitu Britain dan USSR.
Afghanistan telah menyertai PBB pada tahun 1946. Pada tahun 1973, Raja
Zahir Shah digulingkan dalam satu rampasan kuasa oleh sepupunya dan bekas
Perdana Menteri, Muhammad Daud. Daud mengisytiharkan Afghanistan sebuah
republik, dengan dirinya sebagai presiden. Kerajaan Daud, bagaimanapun, telah
ditentang oleh kedua-dua Parti Demokratik Rakyat berhaluan kiri Afghanistan
(People's Democratic Party of Afghanistan/PDPA) dan tradisional Traditional
Ethnic Leaders. Pada bulan April 1978, seorang pegawai tentera berhaluan kiri
telah menggulingkan dan membunuh Daud dan seterusnya Noor Muhammad Taraki menjadi
Presiden.
Gambar; President Noor Muhammad Taraki
Pada bulan September 1979, Taraki telah dipecat dan
kemudian dibunuh pemberontak. Beliau digantikan oleh timbalannya, Hafizullah
Amin, tetapi beliau juga gagal mengatasi tindakan pemberontakan. Pada 25
Disember 1979, tentera Soviet memasuki Afghanistan, dan mengambil wilayah
pemerintahan di Kabul. Pada awal tahun 1980, Majlis Keselamatan bertemu untuk
mempertimbangkan tindak balas kepada campur tangan Soviet di Afghanistan,
tetapi draf resolusi mengutuk USSR tidak diluluskan, disebabkan ‘negative vote’
USSR.
Kesan daripada konflik yang berlaku di Afghanistan
menyebabkan 3 juta pelarian melarikan diri ke Pakistan dan 1.5 juta ke Iran.
Anggaran kematian dalam pertempuran anggaran 700,000 sehingga 1.3 juta orang.
Infrastruktur musnah, projek-projek perindustrian pengairan teruk serta terhad
dan ekonomi negara jatuh begitu mendadak. Perhimpunan Agung telah mengadakan
mesyuarat ‘Emergency Special Session on Afghanistan’ selama lima hari, 10
Januari 1980 menyatakan kekesalan campur tangan tentera USSR di Afghanistan,
dan pengunduran semua tentera asing, meminta PBB untuk menyumbang bantuan
kemanusiaan. Perhimpunan mengekalkan
tumpuan ke atas Afghanistan sepanjang 1980-an, mengamalkan satu siri resolusi
yang untuk menamatkan konflik tersebut, penarikan balik tentera asing, bantuan
PBB untuk mencari penyelesaian politik dan bantuan untuk pelarian dan lain-lain
yang terjejas oleh konflik itu.
Pada bulan Mei 1986, Karmal telah digantikan sebagai
pemimpin PDPA oleh Mohammad Najibullah, yang kemudiannya menjadi Presiden pada
bulan November 1987. Pada 14 April 1988 dibawah ‘Agreements on the Settlement
of the Situation Relating to Afghanistan’ telah mendapat persetujuan USSR untuk
mengeluarkan tenteranya dari Afghanistan. Dalam resolusi 622 pada 31 Oktober 1988,
Setiausaha Agung Javier Perez de Cuellar menetapkan sehingga misi untuk
memantau penarikan balik tentera asing dan membuat rancangan untuk penghantaran
pulang pelarian dibawah United Nations Good Offices Mission in Afghanistan and
Pakistan (UNGOMAP). Penarikan balik tentera asing telah berjaya disempurnakan
Februari 1989. Namun, pemberontak terus mengekalkan perjuangan mereka untuk
menentang kerajaan dan perang saudara
berterusan. Bantuan PBB diteruskan dibawah agensi UNICEF, UNDP, UNHCR, WFP.
Perang saudara antara pelbagai puak berterusan
berikutan pengunduran USSR, dan bilangan orang awam yang melarikan diri semakin
meningkat. Tahun 1990, terdapat 6.3 juta pelarian di Pakistan dan Iran.
Kebanyakan ethnik Pashtun di Pakistan, Tajik Uzbek dan Hazaras di Iran. PBB
meneruskan proses penghantaran pulang secara sukarela dibawah UNHCR. Pada tahun
1992, pasukan pemberontak telah berjaya menawan di atas Kabul dan kerajaan
Najibullah jatuh. Pada 24 April 1992, pemimpin angkatan mujahidin (gerila)
bersetuju untuk membentuk kerajaan di bawah Sigbatullah Mojaddedi. Beliau
kemudian akan digantikan oleh Majlis Kepimpinan
yang akan diketuai oleh Burhannudin Rabbani. Rabbani telah diisytiharkan
beliau merupakan Presiden Negera Islam di Afghanistan pada bulan Julai 1992.
Pada tahun 1993, dua perjanjian damai dirundingkan
antara Presiden Rabbani dan lapan lagi pemimpin lain Afghanistan di Islamabad
pada 7 Mac dan di Jalalabad pada 18 Mei. Dalam perjanjian ini, para pemimpin
bersetuju untuk membentuk kerajaan selama 18 bulan, untuk menetapkan dalam
gerakan proses pilihanraya, untuk menggubal perlembagaan, dan untuk menubuhkan
majlis pertahanan untuk menubuhkan pasukan tentera kebangsaan. Walau
bagaimanapun, ia masih tidak boleh menyelesaikan masalah di Afgahanistan.
Pada Disember 1993, di atas permintaan Perhimpunan
Agung, Setiausaha Agung menubuhkan Misi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu Khas
di Afghanistan (UNSMA) sebagai cara terbaik boleh membantu dengan perdamaian
kebangsaan dan pembinaan semula. Walau bagaimanapun, Kabul telah lama dikepung
lagi oleh pelbagai puak mujahidin, dan kemudian oleh Taliban yang merupakan
puak mujahidin yang bangkit di kem-kem pelarian di Pakistan yang kembali pulang
ke Afghanistan.
Pada akhir tahun 1994 dan awal 1995, pemberontak
mengambil kawalan banyak selatan dan barat Afghanistan, termasuk Kandahar dan
Herat. Taliban mengambil Kabul dan kumpulan Perikatan memegang wilayah hanya di
utara. Dalam satu kenyataan presiden pada 15 Februari 1996, Majlis Keselamatan
menyuarakan kebimbangan tentang permusuhan yang dipergiatkan di sekitar ibu
kota Kabul, yang menghalang penghantaran bantuan kemanusiaan, konflik,
keganasan, pemindahan senjata dan pengedaran dadah terus berlaku.
Pada 22 Oktober, Majlis Keselamatan pakai resolusi
1076 (1996), menyeru kepada semua pihak Afghan untuk menamatkan permusuhan dan
membawa mereka untuk melibatkan diri dalam dialog politik yang bertujuan
mencapai perdamaian kebangsaan. Ia mengulangi kebimbangan terhadap keganasan
dan pengedaran dadah dan menggesa pihak-pihak untuk menghentikan aktiviti
tersebut. Perhimpunan Agung, bersama-sama dengan Majlis, mengutuk penculikan
dari kakitangan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu di Kabul, serta bekas Presiden Najibullah dan adiknya
pada 26 September.
Pada bulan Julai 1997, Setiausaha Agung melantik
Lakhdar Brahimi, bekas Menteri Luar Algeria, sebagai Duta Khas untuk
Afghanistan, untuk membuat rundingan dengan pihak-pihak yang berkaitan dan
membuat syor mengenai aktiviti pengaman PBB di sana. "Six plus Two"
iaitu China, Iran, Pakistan, Tajikistan, Turkmenistan dan Uzbekistan
bersama-sama dengan Amerika Syarikat dan Rusia telah membincangkan perkara
tersebut.
Pada April 1998, Majlis Keselamatan menyatakan
konflik di Afghanistan bersifat etnik konflik, dan laporan penganiayaan
berasaskan etnik. Majlis menerima pakai resolusi 1193 (1998) pada 28 Ogos,
menyatakan wujudnya pengganas di wilayah Afghanistan. Ia berkaitan kritikan
terhadap serangan puak Taliban keatas kakitangan PBB termasuk penangkapan
Konsulat Agung Iran di Mazar-e-Sharif. Pada 8 Disember, dengan resolusi 1214
(1998), Majlis menuntut supaya Taliban berhenti daripada memberi perlindungan
dan latihan kepada pengganas dan bekerjasama dalam membawa pengganas yang
didakwa ke muka pengadilan.
Taliban gagal memenuhi kepada permintaan tersebut
dan dalam resolusi 1267 (1999), menyatakan bahawa Usama Bin Laden telah telah
didakwa oleh Amerika Syarikat keatas pengeboman kedutaan dan perlu dibawa
beliau ke muka pengadilan. Konflik di Afghanistan terus tanpa henti sehingga
akhir tahun 2001. Masalah politik dan keselamatan, dalam ketiadaan kerajaan,
menyebabkan gangguan kerap dalam aliran bantuan kemanusiaan, dan pelbagai
krisis yang diperlukan pemergian sementara PBB dan bantuan pekerja bukan
kerajaan. Pada 11 September 2001, berlaku pengeboman di Amerika Syarikat oleh
kumpulan Al-Qaeda yang berpangkalan di Afghanistan. Majlis Keselamatan
menyatakan sokongan untuk usaha-usaha rakyat Afghanistan untuk menggantikan
rejim Taliban, yang memberi perlindungan kepada pengganas serta Usama Bin Laden.
Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) menganjurkan
mesyuarat pemimpin politik Afghanistan di Bonn pada akhir November. Sebagai
langkah pertama, ‘Afghan Interim Authority’ telah ditubuhkan. Pada 20 Disember,
resolusi 1386 (2001), membenarkan penubuhan Pasukan Bantuan Keselamatan
Antarabangsa (International Security Assistance Force/ISAF) oleh NATO
dibawah PBB untuk membantu mengekalkan
keselamatan di Kabul dan kawasan sekitarnya. Peristiwa pertama ‘Bonn Agreement’
telah dicapai dengan pengumuman kedudukan Suruhanjaya Bebas Khas Special
Independent Commission bagi mengadakan ‘Emergency Loya’. Suruhanjaya tersebut
terdiri daripada 21 ahli yang akan melantik seorang Ketua Negara bagi
Pentadbiran peralihan. Pada 22 Disember 2001, Presiden Rabbani menyerahkan
pentadbiran kepada baru ‘Afghan Interim Authority’ dibawah Hamid Karzai.